واریکوسل و راه‌های تشخیص و درمان آن
واریکوسل(Varicocele) به‌صورت یک رگ در داخل کیسه بیضه قرار دارد. در اکثر مواقع در بیضه چپ و گاهی در سمت راست دیده می‌شود. به گفته پزشکان احتمال اینکه واریکوسل در هر دو طرف کیسه بیضه باشد، کم است. بیماری واریکوسل مانند رگ‌های واریسی پا است. این بیماری در افراد زیر ۱۵ سال نادر بوده اما در ۴۰ درصد از مردان بالغ اتفاق می‌افتد و در ۹۰ درصد موارد در سمت چپ قرار دارد و ۱۰ درصد در دو طرف بیضه. بهتر است بدانید که آناتومی سمت چپ بیضه و راست آن با یکدیگر متفاوت است.
زمانی که فردی مبتلا به واریکوسل در ناحیه اسکروتوم یا کیسه بیضه (Scrotum) می‌شود، دریچه وریدی او عملکرد خود را از دست می‌دهد و گردش خون او به سمت بالا به طرف قلب متوقف و خون در آن ناحیه جمع می‌شود. این اتفاق باعث تورم، کوچک شدن بیضه، ناباروری و درد در ناحیه شکم فرد می‌شود.
واریکوسل چیست؟
واریکوسل بیضه یک بیماری شایع در بین مردان است. این بیماری ممکن است در ۴۰ درصد از آن‌ها عامل ناباروری شود. در برخی از آن‌ها نیز تعداد اسپرم کم می‌شود. واریکوسل و بارداری یکی از موضوعات مهمی است که محققان آن را مورد بررسی قرار داده‌اند. طبق تحقیقاتی که در سال ۲۰۱۶ به عمل آمده، درمان واریکوسل و بررسی اختلالات باروری ناشی از این بیماری موردتوجه بسیاری از پزشکان و محققان بوده است.
گاهی ممکن است واریکوسل علائمی نداشته باشد و فرد تا تجربه نکردن ناباروری خود از وجود این بیماری مطلع نشود. این افراد بعد از مراجعه به پزشک متخصص و انجام آزمایشات لازم به بیماری خود پی می‌برند.
در برخی از افراد دیگر نیز علائم ظاهری واریکوسل افزون بر ناباروری دیده می‌شود. این علائم شامل موارد زیر می‌شود:
- احساس درد شدید در ناحیه بیضه
- تغییر اندازه ظاهری بیضه
- ایجاد تورم در ناحیه بیرونی بیضه
- پیچ خوردگی شاهرگ‌های داخل اسکروتوم
احساس درد شدید در ناحیه بیضه در اثر واریکوسل
بروز درد در ناحیه بیضه می‌تواند در اثر ایستادن‌های طولانی، ورزش یا فعالیت زیاد باشد. اگر فردی در ناحیه اسکروتوم یا کشاله ران احساس درد داشت، بهتر است در اسرع وقت به پزشک مراجعه کند. جریان خون در بیضه مردان توسط طناب اسپرماتیک اتفاق می‌افتد. پزشکان متخصص علت درد این امر را اختلال در جریان خون دریچه‌های وریدی می‌دانند. به شکلی که با تجمع خون در آن ناحیه رگ‌های وریدی گشاد می‌شوند. تغییر در ظاهر رگ‌ها به‌سادگی قابل‌مشاهده است.
فرد باید به مدت‌زمان درد نیز توجه داشته باشد؛ واریکوسل به طور معمول از دوران بلوغ آغاز می‌شود و احتمال اتفاق افتادن آن در دوران قبل از بلوغ خیلی کم است. همچنین امکان ابتلای مردان مسن نیز به این بیماری کم است.
تغییر اندازه ظاهری بیضه در اثر واریکوسل
افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، خودشان نیز می‌توانند تغییر اندازه بیضه خود را متوجه شوند. در این مواقع اندازه بیضه کوچک‌تر می‌شود. پزشکان توصیه کرده‌اند برای درمان این عارضه باید به‌موقع اقدام کرد؛ در غیر این صورت درمان طبیعی برای برعکس کردن روند آتروفی وجود نخواهد داشت. واریکوسل و کوچک شدن بیضه در مراجعه به‌موقع فرد به پزشک قابل‌درمان است.
ایجاد تورم در ناحیه بیرونی بیضه
تورم در ناحیه بیرونی بیضه به معنی بزرگ‌تر شدن کیسه اسکروتوم است. آب آوردن بیضه، التهاب آن و تومور غیرطبیعی در آن ناحیه از جمله عوامل تورم بیضه است که در اکثر مواقع با درد نیز همراه است. گاهی نیز درد در این ناحیه ممکن است وجود نداشته باشد. زمانی که احساس کردید این ناحیه از بدن شما ورم کرده و با درد شدیدی همراه است، باید هر چه سریع‌تر برای درمان اقدام کنید.
پیچ خوردگی شاهرگ‌های داخل اسکروتوم
پیچ خوردگی بیضه یک بیماری شایع در بین مردان است. اگر خون‌رسانی در کیسه بیضه دچار اختلال شود و کورد داخل بیضه به دور خود بچرخد، بافت بیضه به‌مرور زمان از بین می‌رود. گاهی ممکن است این پیچ خوردگی به وارد شدن ضربه به ناحیه کشاله ران در بدن به وجود بیاید. البته پیچ خوردگی شاهرگ‌های داخل بیضه اکثراً فقط در یک بیضه اتفاق می‌افتد و پیچ خوردگی هر دو بیضه خیلی نادر است.
پزشک متخصص با معاینه فرد می‌تواند متوجه این امر شود. چرا که در این حالت بیضه‌ای که پیچ خورده از بیضه دیگر بالاتر است و فرد در هنگام لمس آن درد زیادی را حس می‌کند.
تشخیص واریکوسل بیضه
تشخیص این بیماری با معاینه بدنی اتفاق می‌افتد. هنگام مراجعه به متخصص اورولوژی، پزشک با معاینه بیضه‌های شما می‌تواند تشخیص دهد که شما مبتلا به واریکوسل هستید یا نه. پزشک از شما می‌خواهد که سر پا بمانید؛ زیرا در این حالت وزن شما به روی پاهایتان می‌افتد و در این صورت اندازه واریکوسل بزرگ‌تر شده و وجود آن راحت‌تر حس می‌شود. همچنین می‌تواند با دراز کشیدن شما نیز متوجه این قضیه شود. واریکوسل در حالت درازکش و افقی ناپدید می‌شود.
تشخیص واریکوسل با سونوگرافی
در برخی از مواقع نیز پزشک با معاینه بدنی نمی‌تواند متوجه وجود واریکوسل در بدن شما شود. در این زمان باید سونوگرافی انجام شود. در سونوگرافی وجود واریکوسل در بیضه و همچنین اندازه آن مشخص می‌شود. اگر واریکوسل درد نداشته باشد و مشکلات باروری را با خود به همراه نیاورد، می‌تواند بی‌ضرر به حساب بیاید. اما همیشه تصور نکنید که وجود هر توده در ناحیه بیضه شما مربوط به واریکوسل است. گاهی این توده‌ها خطرناک‌تر از این بیماری هستند و نیاز به معالجه فوری دارند.
واریکوسل و ناباروری
برخی افراد مبتلا به این بیماری دچار عارضه ناباروری می‌شوند. علت این امر به‌درستی مشخص نشده است اما نظرات احتمالی در مورد آن وجود دارد. نظریه رایج در مورد این مسئله بالا رفتن دمای بیضه بر اثر تجمع خون در این ناحیه و جریان نیافتن آن در بدن است. بالا رفتن گرمای اسکروتوم برای اسپرم‌ها مضر است. این عامل گاهی باعث کاهش تعداد اسپرم‌ها، حرکت ضعیف آن‌ها و یا زیاد شدن اسپرم‌های آسیب دیده می‌شود.
یکی دیگر از نظریه‌هایی که در مورد واریکوسل و ناباروری ارائه شده این است که اختلال در گردش خون داخل کیسه بیضه، میزان سموم را در آن ناحیه افزایش می‌دهد و این کار سلامتی منی را کاهش می‌دهد. نظریه بعدی نیز کاهش اکسیژن‌رسانی بیضه‌ها است.
علل افزایش خطر واریکوسل
همان‌طور که گفته شد علل ایجاد واریکوسل به طور دقیق مشخص نشده است. اما بروز آن در مردان ۱۵ تا ۳۰ ساله بیشتر دیده می‌شود. چاقی مفرط در مردان ابتلا به واریکوسل را در آن‌ها افزایش می‌دهد.
در مردان مجرد واریکوسل قبل از ازدواج آن‌ها باید درمان شود. هر اندازه که در درمان این بیماری دیرتر اقدام شود، اثرات آن بر روی بدن و اسپرم‌ها بیشتر می‌شود. با افزایش تاثیرات واریکوسل بر روی بدن، حرکت اسپرم‌ها و سپس شکل آن‌ها نیز دچار تغییر شده و فرد توانایی باروری خود را از دست می‌دهد. ناتوانی باروری توسط این بیماری را واریکوسل عقیمی می‌گویند.
برخی از افراد نیز بدون نشانه‌ای از عوامل ذکر شده دچار ناتوانی در باروری می‌شوند. این افراد باید در سریع‌ترین زمان ممکن برای درمان اقدام کنند تا علت شناسایی شود.
زمان ناباروری در مردان
مردان نابارور در حالت کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- مردانی که ناباروری آن‌ها قبل از زمان ازدواج مشخص شده است.
- مردانی که بعد از به دنیا آمدن یک یا چند فرزند به این بیماری مبتلا می‌شوند. در این صورت نیز تمامی موارد گفته شده در بالا و آزمایش‌های مربوطه بر روی این افراد انجام می‌گیرد.
مردانی که می‌خواهند قبل از ازدواج از سلامتی کامل خود در این زمینه اطمینان حاصل کنند، می‌توانند با انجام آزمایش‌های مخصوص نتیجه را مطلع شوند. اگر سلامتی آن‌ها در باروری تأیید نشد، می‌توانند قبل از ازدواج کارهای لازم برای درمان را انجام دهند. خوشبختانه امروزه با وجود سامانه‌هایی مانند پذیرش ۲۴، تفسیر آزمایش به‌صورت اینترنتی و در سریع‌ترین زمان ممکن انجام می‌شود و نیازی به انتظارهای طولانی‌مدت در صف‌های آزمایشگاه و مطب‌ها نیست.
عوارض واریکوسل کدام‌اند؟
از شایع‌ترین عوارض واریکوسل می‌توان به کاهش کیفیت و اندازه اسپرم در بدن مردان اشاره کرد. همچنین به این مورد می‌توان اشاره کرد که میزان تستسترون موجود در بدن افراد مبتلا به واریکوسل، کم می‌شود و در برخی مواقع رشد طبیعی بیضه‌ها را متوقف می‌کند. این عوامل و عارضه‌های اصلی دیگر دست به دست هم داده و باروری فرد را دچار اختلال می‌کنند. البته باید متذکر شد که در همه موارد واریکوسل بر روی اسپرم و میزان تولید آن اثرگذار نیست.
آیا واریکوسل باعث زود انزالی می‌شود؟
نظریه ثابتی در مورد واریکوسل و زود انزالی ارائه نشده است. برخی پزشکان در مورد این سؤال نظرهایی داده‌اند و به گفته آن‌ها واریکوسل و عمل آن ارتباطی به رابطه جنسی و انزال در مردان ندارد.
روش‌های درمان واریکوسل
تاکنون داروی خاصی برای درمان واریکوسل معرفی نشده است. فقط برخی از مسکن‌ها برای از بین بردن درد ناشی از آن کارساز هستند. بهترین روش برای درمان و از بین بردن این بیماری، جراحی است. این روش نیز با تشخیص پزشک اورولوژی انجام می‌گیرد. سه روش کلی برای جراحی واریکوسل وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
- جراحی واریکوسلکتومی (Varicocelectomy)
- جراحی لاپاراسکوپیک (Laparoscopic)
- آمبولیزاسیون پوستی (Embolization)
جراحی واریکوسلکتومی
این روش از جراحی واریکوسل در اتاق عمل و با بی‌حسی یا بی‌هوشی انجام می‌شود. جراح از طریق کشاله ران و یا زیر شکم جراحی را انجام می‌دهد. درد حاصل از این عمل جراحی به‌صورت خفیف است و بیمار می‌تواند پس از چند روز استراحت فعالیت‌های خود را انجام دهد.
جراحی لاپاراسکوپیک
جراح متخصص در این روش از عمل جراحی واریکوسل، برش کوچکی در ناحیه شکم ایجاد می‌کند و ابزار مخصوص جراحی را در آن برش وارد می‌کند. سپس درمان گرفتگی رگ‌ها و اعمال دیگر را انجام می‌دهد.
آمبولیزاسیون پوستی
این روش از جراحی توسط رادیولوژیست انجام می‌شود. برای این کار یک لوله باریک و مخصوص وجود دارد که رادیولوژیست آن را وارد رگ کشاله ران یا گردن می‌کند و سپس از اشعه ایکس استفاده می‌کند تا رگ‌های بزرگ شده را مشاهده کند. بعد از مشاهده رگ‌ها، فنر مخصوص داخل لوله باز می‌شود تا رگ‌های تشخیص داده شده توسط پزشک بسته شوند. با این عمل واریکوسل بیمار کوچک‌تر می‌شود.
رادیولوژیست برای انجام این عمل، بیمار را بی‌هوش می‌کند. عوارضی نیز برای آمبولیزاسیون نام برده شده است که در زیر مشاهده می‌کنید.
- احتمال بازگشت واریکوسل
- تکان خوردن فنر در داخل آن و حرکت به جای دیگر در بدن
- عفونت آن قسمت از بدن بیمار که لوله در آنجا قرار گرفته
این روش از روش‌های کم کاربرد است و بیشتر مراکز درمانی از این روش استفاده نمی‌کنند.
